MIGUEL DE SANTA CELAY, JUAN DE URRUTIA
“San Bizente eliza”
Lehengo San Bizente elizak San Salbador izena izan zuen, eta XII.
mendearen azken urteetan eraiki zen, estilo erromanikoan, seguruenik.
Elizaren nabeek ezagutu zituzten eliztarren artean hirian bizi zen gaskoi-talde
handi bat aipatu behar da.
Zalantzarik gabe esan daiteke zenbait auzitarako San Bizente eliza Santa
Mariaren elizaren menpe egon zela urte askotan, Santa Maria baitzen
hiriaren jatorrizko eliza. Bi elizak loturik zeuden, kabildo bakarraren
esku zeuden, eta geografikoki ez zuten mugaketa propiorik. 1540. urtera
arte, ezin izan zen bataiorik egin San Bizente elizan.
Paulo III.a aita santuak San Bizente elizaren autonomia berretsi zuen,
1544. urtean. Baina, egia esateko, 1576.era arte ez ziren eliztarrak
banatu bi elizen artean.
Gaur eguneko San Bizente eliza berreraiki egin zen 1489-1574 urteetan,
sute batek hondatu baitzuen (1489?). Eliza berriaren diseinua eta
eraikuntza Miguel de Santa Celay eta Juan de Urrutia arkitektoen esku utzi
zen, 1507. urtean.
Haren estiloa gotiko berantiarra da. Osagai hauek ditu: hiru nabeko
oinplanoa —erdikoa altuagoa da—; gurutzadura alboetako nabeekin lerrokatua
dago; gurutzeria-gangak ditu, barrualdetik zutabetxo itsatsiak dituzten
nukleo zirkularreko zutabe batzuek eusten dietela, eta kanpoaldetik,
berriz, kontrahorma eta ostiko-arku sendoek. Jatorrizko plana ez zen
erabat garatu, eta horren froga da amaitu gabe dagoen iparraldeko horma.
Zati hauek aurrerago eraiki ziren: ate barrokoa (Domingo Zaldua, 1619),
sakristia (Juan de Umbarambe, 1666) eta koruko eskailera (1784).
Aipagarria da San Bizente elizaren erretaula nagusia (1586), Ambrosio de
Bengoetxeak eta Juanes de Iriartek egina. Harrizko oinarri bat du, eta
haren gainean Pasioaren eszenak irudikatzen dituzten bost paneleko banku
bat altxatzen da. Bankuaren gainean, erretaula bertikalean egina dago, eta
zazpi zati ditu (lau kale eta bi kale-arte). Erdialdekoan, irudi hauek
ikus daitezke: Salbatore, San Bizente, San Sebastian eta Jasone.
Horizontalki, hiru gorputzek eta teilatupeak eratzen dute, eta errematean
kalbario bat.
Presbiterioaren ezkerraldean, sagrarioaren erretaula dago, beste erretaula
batzuetatik ekarritako piezak jasotzen dituena. Eta eskuinaldean,
erretaula neoklasiko bat, Familia Santuaren medailoi nabarmen bat duena.
Aipatzeko modukoa da Arimen erretaula izenekoa ere, Felipe de Arizmendik
egina, baita Aste Santuko pauso batzuk ere: Ecce Homo, Doloretakoa (Bataiategian),
Gurutzetik eraistea eta Kristo Etzana.
Dorreak (Etxebeste, 1856) eta organoa (Cavaillé-Coll, 1868, 1893. urtean
handitua) XIX. mendekoak dira. 1892. urtean, bataiategi erdioktogonala
erantsi zitzaion ekialdeko fatxadari, eta ataria eta hegoaldeko atea itxi
eta ate berriak eraiki ziren itxitura horietan. 1923an, lau arrosa-leiho
zabaldu ziren fatxadetan, Mandasko dukearen legatuaren kontura.
Argazkia: JAS, 2005
Tokia: Donostiako Alde Zaharra
|