|
IBILBIDEA
LASTURKO IBARRA
© Jose Miguel EDESO
|
1 KOKAPENA
Lasturko karst egiturako ibarrera sartzeko, Itziarko herrigunea eta
Madariaga auzoa lotzen dituen tokiko errepidea erabili behar da. Itziartik 4 bat
Km-ra, errepidea bitan banatzen da: adar batetik goi-ibarrera iritsiko gara (Ugarteberri
ingurura); bestetik, berriz, Lasturko San Nikolas herrigunera helduko gara
lehenengo eta, gero, Mendarora. Ezkerreko adarra hartzea aholkatzen dugu,
metalezko kartel baten bitartez harrobietako bidea adierazten duena.
Lasturko ibar lehorrak HE-IM norabidea du nagusiki eta saihetsetik ditu
Lizartxo-Otarre-Larraskanda-Garehapiso-Garaluz-Sosote mendi-lerrokadurak
mendebaldean eta Agido-Andutz-Endoia-Lizarreta-Arbil erliebeak ekialdean.
Ibilbide horretan zehar, aholkatu egiten dugu Duquesa mehatze-ustiategian
gelditzea. Bertan, eraketa karbonatatu urgondarrak ikus ditzakegu eta, bereziki,
bere ezaugarri estratigrafiko eta litologikoei erreparatuko diegu (kolore fresko
eta alteratua, gogortasuna, purutasuna, birkristaltze-maila, fosil-edukia,
masibotasuna etab.).
Ustiategiaren paretetan, karst egiturako hainbat hodi ikus daitezke
harrobiaren ustiapenean azaleratu zirelako. Merezi du arreta jartzea
ustiapenaren ezkerreko ertzean (Madariagarantz) kokatutako hodiari. Zulogune
hori definitu daiteke dela sarbegi fosil bat berreraikitze kimiolitogeniko (estalaktitak,
estalagmitak, koladak etab.) edota klastikoko (sabaia neurri batean galerien
gainean hondoratu delako) egoera aurreratuan. Material horiekin batera,
ugaztunen (orein eta abarren) eta ugaztun xeheen hainbat hezur-hondar daude,
gaizki kontserbatutakoak.
Ibarraren hondoan (ibar lehorra eta karstifikatua) ibai-metaketak ikus
daitezke, kolore nabarreko matrize buztintsu-limotsuan enpastatutako legar
borobilduz osatutakoak. Ugarteberri ibarraren hondoa, inbutu itxurako dolina
batek sakonduta agertzen da; gainera, oinplano obalekoa eta pareta bertikal eta
azpibertikaletakoa da. Bere barnean, inguruneko sare endokarstikoari lotzen
gaituen begi bat irekitzen da.
Harrobiaren parean, aipatutako dolinatik hamarka metro batzuetara,
Ugarteberri I eta II direlako kobazuloen begiak daude. Barrunbe erosoak eta
bisitatzeko errazak dira, neurri txikikoak, eta elkarri lotuta daude. Barnean,
kanpoan ikusitakoen antzeko antzinako ibai-metaketa hondarrak antzematen dira.
Horrek guztiak adierazten digu, bere historiaren une batean, barrunbea sarbegia
izan zela eta, gero, ur-zirkulazioak utzi egin zuela; geroagoko etapa batean,
husten hasi zen.
Ugarteberri I kobazuloak arinki beheranzkoa den trazatu horizontala du, eta
10 metroko jauzia duen leize batean amaitzen da. Leize hori, aldi berean,
urlaster batek igarotako galeria-multzo batekin (Ugarteberri II) du lotura.
Ugarteberri baserriaren ingurumarietan, sarbide txiki lauso bat antzeman
daiteke. Bertatik sartzen da goi-ibarreko urak biltzen dituen erretenaren ur-emaria.
Ingurune horretan dagoen aldaketa litologikoaren ondorioz, paisaia irekiagoa da,
zelaiek eta soroek osatutakoa.
Uretan behera, ibarrak gainazaleko zirkulazio eskasa du, eta berau desagertu
egiten da Lasturko San Nikolasen inguruetan. Ibilbide honek aukera emango digu
ibarraren hondoa itxuratzen duten forma exokarstikoei (lapiaz, dolina
disimetriko, sarbegi eta abarrei) erreparatzeko, baita bere maldak janzten
dituzten era askotako landare-eraketei ere. Horretarako, edozein azaleratze
harritsu hauta dezakegu.
Debako ibarrean azken geldialdi bat aholkatzen dugu (adibidez Sasiola zubian).
Bertatik, ingurunearen morfologia, Lasturko mendigunearen urak kanporatzen
dituzten iturburuak eta Debako estuarioaren betetze holozenoa behatu ahal izango
ditugu.
Bueltako bidea kostaldeko errepideari lotuz egin daiteke; hartara, gaur
egungo labarrak, Deba eta Urolako estuarioen betetzeak, Zarautzen betetze
holozenoa eta Oria ibaiaren bokalea ikusiko ditugu.
2
ESPARRU GEOLOGIKOA
Geologiaren aldetik, aztertutako ingurunea Euskal Kantauriar Arroaren
zati da; material kretazikoak eta kuaternarioak gailentzen dira eta horien
antolaketa MIM-EHE norabidearen araberakoa da (eskualdeko norabide
garrantzitsuenekin bat dator). Tokitik begiratuta, ingurune hau Oizko Unitatean
sartzen da eta Erlo-Andutz-Arno sektorea (eta zehazkiago, Lasturko Mendigunea)
osatzen du.
2.1.- Estratigrafia
Litologiaren aldetik, faziesaren alboko aldaketei lotutako sedimentu
terrigenoekin erlazionatuta dauden arrezife- eta pararrezife-kareharriak dira
nagusi. Atal honetan, ondorengo multzo litologikoak bereiz ditzakegu:
a) Arrezife-kareharri urgondarrak
Lasturko Mendiguneko arrezife-kareharri urgondarrak, banku gaizki
estratifikatuetan daude antolatuta, edo multzo masiboak eratzen. Kareharri
trinkoak (porotasun oso txikikoak dira, %5 baino gutxiagokoak), hauskaitzak, oso
birkristalduak eta puruak (karbonato kaltzikoko %95 baino gehiagokoak)
gailentzen dira. Oro har, arroka horiek tonalitate beltz-grisak dituzte ebaki
berritan (alterazioagatiko kolore argiak dituzte), nahiz eta tarteka izokin,
arrosa baita berde (harrobian ikusgai) koloreko masak garatzen diren.
Banku sendoetako kareharri masibo edo estratifikatuak dira, biomikritiko
izaerakoak, errudistak zein koralak eta gainontzeko arrezife-gorputzetako
gainontzeko fauna urgondar tipikoa dituztela. Oro har, litologia kareharri
puruetakoa da, kutsadura terrigeno eskasekoa eta, gehienetan, azaleratzeetan
itxura masibokoa. Material horien batez besteko potentzia 700-800 metro
ingurukoa da.
Gehienetan, substratu iragazgaitza Purbeck-Weald Konplexuko material
buztintsuz osatuta dago, edo Konplexu Urgondarreko tarte argilistiko eta
margatsuz; aldiz, sabaia eraketa detritiko paraurgondarrez osatuta egon ohi da.
b) Kareharri ezpuruak, margak, limolitak eta hareharriak (Konplexu Urgondarra)
Izendapen honen pean sartzen da tartekatuta agertu ohi diren era askotako
litologien multzo bat. Litologia ohikoenak mega-arrailak dituzten lutita karedun
grisak, mega-arrail karedunak eta kareharri margatsuak (gehienetan kalkareniten
eta arrail karedunen artean tartekatuta) dira.
Margek eta marga-kareharriek azaleratze txikiak eratzen dituzte Konplexu
Urgondarrean sakabanatuta. Definitu daiteke direla faziesen alboko aldaketak,
eta nagusitzen dira banku dezimetrikoetan estrafikatutako marga eta marga-kareharriak,
kolore gris zurixka lohikoak alterazio-azaleretan eta gris ilunekoak (ia beltzak)
ebaki berritan.
Higaduraren aurrean duten erresistentzia txikiagoak erraztu egin du tarte
suabeagoak garatzea (ordeka txikiak), baita gainazaleko estaldura detritiko
handiak ere (tokian-tokian bada ere), matrize buztintsu-limotsu batean
enpastatutako klasto bizardunez eratutako kolubioi oso irregular batek
osatutakoak. Klasto horiek ez dute disoluzio-aztarnarik, eta euren sorrera
higadura-prozesu mekanikoei lotuta dago.
Material horiekin erlazionatuta, lutita ilunak edo ia beltzak (alterazioz
grisak) garatzen dira eta karbonato-portzentaje altuak/ertainak dituzte.
Material horiek osatu ohi dute konplexuaren oinarria, eta potentzia oso
aldakorrekoak dira.
c) Hareharriak, lutitak eta margak (Konplexu Gainurgondarra)
Funtsean Konplexu Gainurgondarra, lutita beltz eta hareharrien tartekatze
baten bidez osatzen da. Lutitak dezimetrikotik metrikorako tamainako geruzetan
agertzen dira; gainera, kolore ilunekoak dira, euren barnean dituzten gai
organiko eta sulfuroengatik. Ohikoak dira, halaber, mika zuriko lastotxoak.
Aldiz, hareharriak askoz urriagoak dira, eta 15-20 cm-ko potentziadun maila
txikiak osatzen dituzte; definitu daiteke direla burdin oxidoa, mika zuria eta
gai organikoa, noduluak eta septarioak dituzten literanitak eta literanita
arkosikoak.
d) Ertz, legar, limo eta buztin kuaternarioak
Jatorria Kuaternarioan duten metaketak urriak dira. Potentzia txikiko eta
espazio-hedadura murritzeko orban handi eteneko sailak osatzen dituzte. Multzo
horren barnean hiru motatako eraketak bereiz daitezke:
- Kolubioiak eta karstifikazio-prozesuei lotutako hondar disolbaezinak.
Buztinak eta limoak nabarmentzen dira (hareak ere neurri txikiagoan): karsteko
pitzadurak betetzen dituzte. Noizbehinka, ikus daitezke, halaber, kolore
nabarreko matrize buztintsu-limotsu batean enpastatutako zentimetrotako
tamainadun klasto bizardunez eratutako mendi-hegaleko metaketak. Metaketa horiek,
gehienetan, ez dute 150 cm-ko potentzia gainditzen.
- Alubioietako materialak. Deban hartzen dute nolabaiteko garrantzia.
Aztertutako ingurunean, metaketa txiki batzuk aurki daitezke Ugarteberriren
hondoan. Kasu horietan, argilita eta lutiten klasto txiki eta borobilduak dira,
kolore nabar horixkako matrize buztintsu-limotsu-hareatsu batean enpastatuta.
Metaketa horiek, 100 eta 200 cm inguruko potentzia dute. Orban handi nabarmen
bat dago Ugarteberri baserrian eta Duquesa harrobian. Antzeko metaketak aurki
daitezke ingurune horretako karst egiturako barrunbeetan.
- Betetze artifizialak eta meatzaritzari lotutako zaborrak. Duquesa eta
Uretxe harrobien ondoko eremuak janzten dituzten tamaina askotako kareharri-zatiak
dira.
MAPA GEOLOGIKOA
2.2.- Tektonika
Lasturko ibarra Erlo-Andutz-Arno deitutako unitate litoestratigrafikoko zati
bat da eta Konplexu Urgondarreko (Goi-aptiar eta Albiarreko) kareharri-mutur eta
mutur detritikoen azaleratzeek osatzen dute. Lehenago adierazi dugun bezala,
multzo honek 700-800 metroko potentzia du, nahiz eta azaleratzeen baldintzak
ikusita aldaera garrantzitsuak dauden puntu batetik bestera.
Eremuaren egitura orokorra, gutxi gorabehera IM-HE norabidea duten ardatzen
tolesturen segida batek definitzen du. Hegoaldeko sektorean tolestura inklinatu
edo etzanak nagusitzen dira, Iparralderako joeraz; aldiz, gainontzean,
ingurunean geometria gutxi gorabehera zuzeneko tolesturak nabarmentzen dira.
Multzo guztia IM-HE, IE-HM eta I-H norabideko failen (oro har arrunten)
eraginpean dago. Hausturako norabide nagusiak I30º-I50º dira. Failen izaerari
dagokionez, garrantzitsuenek zokaloaren haustura sakonekin dute lotura.
Kartografiako zonan agertzen den egitura garrantzitsuena, Andutzeko
zamalkadura da (610 m). Hor, material urgondarrak gainurgondarren gainean daude
jarrita. Egitura horietatik kanpo, IM-HM norabideko tolestura antiklinalak eta
sinklinalak daude eta, osotasunean, antiklinorio bat eratzen dute.
3.- ESPARRU GEOMORFOLOGIKOA
Geomorfologiaren aldetik, Lasturko ibarra definitu daiteke dela ibar
lehorra eta itsua, jatorri karstikokoa eta Lasturko Mendiguneko material
urgondarren bidez higadurak itxuratutakoa. Ibar hori goi-ibarrean H-I norabide
orokorrekoa da eta HE-IMkoa Lasturko San Nikolasetik aurrera; gainazalean ez du
ur-zirkulaziorik, bere talweg-ean kokatutako hainbat sarbidetatik desagertzen
baita.
Edonola ere, adierazi behar da badaudela gutxi gorabehera aktiboak diren bi
tarte, euriaren erregimenaren arabera, 650 m luzerako tarte inaktibo batez
elkarrengandik banatuta. Lehenengo tartea, goi-ibarretik Ugarteberri
baserrirainokoa da eta, bertan, urak sarbide lauso batetik iragazten dira. Beste
tartea ibarraren erdiko aldetik doa eta, Lasturko San Nikolas auzoa zeharkatu
ostean, iragazten doa Laizaola eta Abeletxe baserrien artean erabat
desagertzeraino.
Disoluzioa bereziki garrantzitsua izan da zona hautsiagoetan eta,
horrenbestez, exokarstak egitura-kontrol nabarmena du. Dolinak, hausturen
norabideari jarraituz daude lerrokatuta, eta profil disimetrikoa edota inbutu
itxurakoa dute. Horien hondoan sarbegi batzuk daude -azpiko sare endokarstiko
bati lotuta- eta horietatik inguruneko ur-emaria iragazten da.
Hainbat zantzuk erakusten dutenez, gainera, sare endokarstiko bat dago (neurri
batean, behintzat, utzitakoa), eta bere neurriak zein ezaugarriak ez dira guztiz
ezagunak.
Horietako zantzu batzuk Duquesa harrobiaren hegoaldeko ertzean antzeman
daitezke. Toki horretan, utzitako iturburu baten arrastoak daude, berreraikitze
kimiolitogenikoko eta betetze klastikoko egoera aurreratuan. Barrunbearen erdiko
aldea hondoratu egin da (dolina-putzua) eta kolore nabarreko matrize buztintsu-limotsuan
enpastatutako kareharri-blokez bete. Bloke horiekin batera, pareta-koladen
zatiak eta hainbat animaliaren hezur-hondarrak daude (oreinak, zaldiak,
mikroforanimiferoak etab.).
Harrobiaren parean, bi barrunbe irekitzen dira, antza denez sarbegi moduan
funtzionatu dutenak. Barnean ur-emari handia eduki izanaren aztarnak
nabarmentzen dira; horrek, aurreko fase batean pilatutako metaketak partzialki
desegin ditu. Ez da antzematen gaur egun ur-zirkulazioa egotearen aztarnarik.
Hala ere, barrunbea ibaiko edota uhar-jatorriko materialez partzialki beteta
dago (kolore nabarreko matrize buztintsu-limotsu-hareatsuan enpastatutako legar
eta harri-koskor borobilduz). Betegarri horrek barrunbe ia osoa bete zuen eta
kolada estalagmitiko txiki batek zigilatu zuen (uzte-fasean). Geroago, ur-zirkulazioa
berriro hasi zen eta metaketa hori suntsitzeari ekin zion eta, hainbesteraino,
non gaur egun apenas geratzen den betegarri horren zantzurik (gehienez 100 cm).
Horrek guztiak adierazten duenez, barrunbeak berraktibatze- eta uzte-fase
ezberdinak izan ditu. Gaur egun, ur-xirripa txiki bat du barrunbearen hondoan.
Kobazuloaren ingurumarietan (uretan gora, 30 bat metroko distantziara)
sarbegi bat irekitzen da, dolinaren hondoan kokatutakoa.
Lasturko ibarra erliebe karetsu malkarrez inguratuta dago eta bere hegalek
lapiaz karakteristiko bat dute agerian, erdi-estalita eta estalita. Forma
tipikoenak, disoluzio-latsak, meandroak, diaklasa-lapiaza eta lurrazpian
garatutako forma leizetsuak dira. Ahuldade handieneko inguruneetan (hausturetan),
hainbat tamainatako dolina-lerrokadurak ikus daitezke. Gehienetan, dolina horien
hondoa, deskaltzifikazioko buztinez eta genetikoki material karbonatatuen
disoluzioari lotutako azpiproduktu disolbaezinez partzialki beteta dago.
Lasturko ibarrean zehar, halaber, ibai-metaketak antzeman daitezke gaur
egungo ibar-hondotik 3 metro goraka. Horiek bertan pilatzeko, orduko egoera
hidrodinamikoa gaur egungoaren bestelakoa izan behar zen; izan ere, orduan,
gainazaleko ur-zirkulazioa izango zen nagusi. Ibarra, horrelako metaketez josita
dago; izan ere, ibai-jatorria duten bi terraza eratzen dituzte. Ugarteberri
baserritik uretan gora goazela dira adierazgarrien, bertan material
iragazgaitzagoak (kareharri ezpuruak) azaleratzen baitira.
Laburbilduz, aztertutako ingurunea Lasturko Mendigunean dago kokatuta.
Mendigune hori definitu daiteke dela kareharriko erdi-mendi garatu bat (altimetriari
dagokionez): 1000 metrotik beherako altueraduna. Morfologiaren aldetik, paisaia
guztiz malkar eta aldapatsua da; izan ere, malda bertikalak eta aldapa pikoko
hegalak nagusitzen dira (%50etik gora).
Karst egituraren fenomenoa oso garatuta dago eta, nabarmenen, Lasturko
sakonunean agertzen da (disoluzioaren eta iragazketaren egitura-kontrol handia).
17,25 Km2ko arro endorreiko handia da, saihetsetik mendi-lerrokaduraz guztiz
mugatuta. Bere hondoan, dolina batzuk eta neurri ezberdineko hondoratzeak
eratzen dira. Horietako dolina batzuetan sarbegiak irekitzen dira.
Hausturetatik gertu edo hain karbonatatuak ez diren eraketa jakin batzuetan,
potentzia txikiko hegaleko metaketa batzuk ikus daitezke (100-200 cm), kolore
nabar-horixkako (gutxi gorabehera iluneko) matrize buztintsu-limotsu batean
enpastatutako kareharrizko, kareharri margatsuzko eta margazko klasto bizardunez
osatutakoak.
4.- EZAUGARRI KLIMATIKOAK
Eusko Jaurlaritzaren isohieta-maparen arabera (1988), estima daiteke
ingurune honek urtean 1300 eta 1600 mm-ko prezipitazioa jasotzen duela. Ingurune
honetan ez dago estazio meteorologikorik eta, beraz, Eibarko behatokiak emandako
datuak erabili behar ditugu ezinbestean, tenperatura eta prezipitazioei
dagokienez gutxienez. Gainontzeko aldagaiak, Igeldo mendiko behatokiaren
erregistroak erabiliz aztertuko dira.
4.2.- Aldagai klimatologikoak
Gipuzkoako Lurralde Historikoa, epel-ozeanikoa domeinu klimatikoan dago
kokatuta. Aldaera klimatiko horren ezaugarria da prezipitazio askokoa dela,
urtean sakabanatutakoak, eta ez dagoela urtaro lehorrik. Balio termikoak
moderatuak dira; horrenbestez, neguak epelak dira aire-masa heze eta epelen eta
itsas korronteen eraginez eta udak, berriz, suabeak, hodeien indizea altua baita
eta aire ozeanikoko masak etortzen baitira; hartara, udako gehiegikeriak arindu
egiten dira.
4.2.1.- Prezipitazioak
Aipatutakoaren arabera, Lasturko ibarrean, urteko prezipitazioen
batezbestekoak 1300 eta 1500 mm artean aldatzen dira. Ingurune altuetan kopuru
horiek gainditu ere egin daitezke (500 m-tik gora): 1600-1700 mm-rainokoak.
Eibarko behatokiaren datuak kontuan hartuz gero, urteko batez besteko
prezipitazio-kopurua 1504 mm-tan finka dezakegu. Urtean zehar oso ondo
sakabanatutako euriak dira, nahiz eta argi eta garbi udazken-negu aldean
gertatzen diren gehien; uda sasoian, berriz, gutxien. Hilabete euritsuenak
abendua eta azaroa dira (196,5 eta 195,6 mm hurrenez hurren) eta lehorrenak,
berriz, uztaila (49,5 mm), abuztua (73,2 mm), ekaina (76,2 mm) eta iraila (83,2
mm). Ezin da hitz egin inondik ere hilabete lehorrik dagoenik, nahiz eta bi
azpilehor badauden (uztaila eta abuztua).
Udazken-neguko maximo horiek, jatorria Atlantikoan duten nahasmendu frontalei
lotuta daude. Fronte polarraren uhindura-depresioak eta aire ozeanikoko masak
paralelo mugitzen dira Kantauriko kostaldetik, Euskal Herritik Mediterraneorantz
igaroz. Igaroaldian, prezipitazio handiak uzten dituzte, orografiak horretara
lagunduta.
Atentzioa ematen du prezipitazioek hilabetetik hilabetera, urtetik urtera eta
urtarotik urtarora duten aldakortasuna; izan ere, batez besteko balio
estatistikoak ez datoz bat prezipitazio-balio errealekin, ohiz kanpoko urte
lehorrak egoten baitira, baita hezeegiak diren beste batzuk ere. Adibidez,
1957an, prezipitazioak 1190,4 mm-koak besterik ez ziren izan. 1982an, ordea,
1832,8 mm bildu ziren. Are nabarmenagoa da hilabetekako aldakortasuna: 1964ko
urtarrilean 42,1 mm besterik ez zen bildu eta 1978ko urtarrilean, berriz, 464 mm
zenbatu ziren.
BATEZ BESTEKO PREZIPITAZIOAK (MM/M2)
Eibarko estazioko batez besteko prezipitazioak
(1957-1987) |
HILABETEA
|
BALIOAK
|
URTARRILA |
182,3 |
OTSAILA |
138,3 |
MARTXOA |
142,9 |
APIRILA |
137,6 |
MAIATZA |
112,4 |
EKAINA |
76,2 |
UZTAILA |
49,5 |
ABUZTUA |
73,2 |
IRAILA |
83,2 |
URRIA |
143,3 |
AZAROA |
195,6 |
ABENDUA |
196,5 |
URTEAN GUZTIRA: 1504,0 |
Prezipitazio horiek egun-kopuru handi batean biltzen dira: 155,5 inguru.
Balio horiek klima ozeanikoetan tipikoak dira, eta adierazi egiten dute
prezipitazio suabe eta moderatuek (zirimiriek) garrantzi handia dutela. Euri
erauntsiko aldi laburrak ere gertatzen dira eta, hala, denbora-epe motzean
prezipitazio-kopuru garrantzitsuak bil daitezke (adibidez 1988ko uztailean eta
1991ko martxoan: 100 mm baino gehiago erregistratu ziren 36 ordutan).
Prezipitazioko egun-kopuru gehienak hilabete hauetan gertatzen dira: abendua
(16,1), urtarrila (15,3), martxoa (14,8) eta azaroa (14,3); gutxien, berriz,
uztaila (9,2), abuztua (10,4) eta iraila (10,7).
Prezipitazio solidoak (txingorra eta elurra) urriak dira. Txingorra egiten
duen egunen kopurua 8koa da eta urritik apirilera bitartean gertatzen da maizen
(urtarrilean dago gehien). Elurra oso urria da, urtean batez beste bost egunetan
zenbatzen baita. Elurra abendutik martxora bitartean egin dezake, otsailean
gehiena. Bi kasuotan, elurrak eta txingorrak lurrean duten iraupena oso txikia
da, ordu gutxi batzuetan desagertzen baita.
4.2.2.- Tenperaturak
Klima ozeanikoaren bereizgarria da tenperatura gozoak izatea. Ezin da
esan epe hotz bat dagoenik (hilabete batek ere ez du 7ºCtik behera doan batez
besteko tenperaturarik), eta uda suabea da. Horren zergatia da hodei
ugari daudela eta horrek neguan beroaren irradiazioagatiko galera trabatu egiten
duela eta udan, ordea, gehiegizko beroketa eragotzi. Ondorioz, baita itsasoak
neguaren latza suabetzeko eta udako gehiegikeriak arintzeko duen epeltze-eraginari
esker ere, urteko gorabehera termikoa oso txikia da: 12,8ºC ingurukoa.
Urteko batez besteko tenperatura 13,4ºCkoa da; urtarrilean 7,2ºC eta
uztailean zein abuztuan 20ºC. Tenperaturak aztertuta, adieraz dezakegu neguak
moderatuak direla eta udak, berriz, suabeak. Batez besteko tenperatura maximoak
udakoak dira: 25,6ºC inguru (hilabete batek ere ez du 11ºC azpiko baliorik;
18,3ºC da urteko batezbestekoa). Aldiz, batez besteko tenperatura minimo
apalenak urtarrilekoak eta otsailekoak dira: 3,3 eta 3,6ºC, hurrenez hurren.
Urteko batez besteko tenperatura minimoa 8,6ºCkoa da.
Tenperatura maximo absolutuen batezbestekoak udan gertatzen dira: uztailean
33,2ºC eta abuztuan 35,2ºC. Urtaro horretan gertatzen dira tenperatura maximo
absolutuak eta, batzuetan, 40ºC ere gainditzen dira. Balio hain altuen arrazoia,
aire tropikal kontinentaleko edo itsasaldeko aire-inbasioak dira (baita foëhn
efektua ere).
Tenperatura minimo absolutuak (-12ºC 1957ko urtarrilean) aire-masa
kontinentalen inbasioei lotuta daude, oso hotz eta lehorrak. Tenperatura minimo
absolutuen balio negatiboak azaroan, abenduan, urtarrilean, otsailean eta
martxoan erregistratzen dira, baina inoiz ez dira zero azpiko 3 gradu baino
apalagoak.
Izozte-arriskua txikia da (urtean batez beste 16,8 egun), eta urtarrila da
(5,5 egun) arrisku handieneko hilabetea.
BALIO TERMIKOAK (Eibarko Behatokia) |
HILABETEA
|
T
|
TM |
Tm |
tm |
tM |
URTARRILA |
7,2 |
3,3 |
11,0 |
-2,9 |
17,4 |
OTSAILA |
7,9 |
3,6 |
12,2 |
-2,5 |
19,1 |
MARTXOA |
10,1 |
4,9 |
15,2 |
-0,4 |
23,1 |
APIRILA |
11,6 |
6,6 |
16,7 |
1,4 |
25,7 |
MAIATZA |
14,8 |
9,4 |
20,2 |
4,1 |
29,7 |
EKAINA |
18,0 |
12,4 |
23,6 |
7,7 |
33,2 |
UZTAILA |
20,0 |
14,5 |
25,5 |
10,0 |
34,8 |
ABUZTUA |
20,0 |
14,4 |
25,6 |
9,5 |
35,2 |
IRAILA |
18,8 |
13,0 |
24,6 |
7,5 |
32,8 |
URRIA |
15,0 |
10,1 |
19,9 |
5,1 |
27,4 |
AZAROA |
10,1 |
6,1 |
14,1 |
0,1 |
21,0 |
ABENDUA |
7,8 |
4,2 |
11,5 |
-1,3 |
17,1 |
URTEKO BATEZBESTEKOA |
13,4 |
8,6 |
18,3 |
-4,1 |
36,0 |
T.
Hilabeteko batez besteko tenperatura
TM.
Minimoen batez besteko tenperatura
Tm.
Maximoen batez besteko tenperatura
TM.
Minimo absolutuen batez besteko tenperatura
|
Excedentes = Soberakinak
Reserva util = Erreserba
erabilgarria
Deficit = Defizita
Precipitación = Prezipitazioa
Benetako ebapotranspirazioa
(ETR)
hilabeteko ebapotranspirazioa
(ETP)
|
Laburbilduz, baiezta dezakegu izozteak ezagutzen direla, salbuespenak diren
arren. Merinok (1990) adierazten duen bezala, negua suabea dela izozte-egunen
kopuruaren kartan erakusten da, agerian geratzen baita 0ºC-tik beherako
tenperatura minimoak nekez jazotzen direla.
4.2.3.-Ebapotranspirazioa
Benetako ebapotranspirazioa (ETR) kalkulatzeko, Thornthwaite metodo
enpirikoa erabili da.
Thornthwaiten arabera, hilabeteko ebapotranspirazioa (ETP) egokitu gabe (zuzendu
egin behar da latitudearen araberako argiztapen-indizeari jarraiki), 658,55 mm/urte
inguruan kokatzen da. Beharrezko kalkuluak egin ostean, ondorengo emaitzak
lortzen ditugu:
BENETAKO EBAPOTRANSPIRAZIOA |
HILABETEA
|
ETR
|
URTARRILA |
18,2 |
OTSAILA |
23,5 |
MARTXOA |
36,7 |
APIRILA |
63,1 |
MAIATZA |
80,6 |
EKAINA |
101,2 |
UZTAILA |
117,0 |
ABUZTUA |
108,4 |
IRAILA |
87,5 |
URRIA |
59,3 |
AZAROA |
28,7 |
ABENDUA |
19,8 |
URTEAN GUZTIRA: 744,20 |
4.2.4.- Haizea
Eskualdean, maiztasun handieneko haizea IMkoa da (%19,79), nahiz eta oso
gertutik duen Hko (%19,79) eta Iko (%15,57) haizea. Garrantzitsua da, halaber,
Mko haizea (%10,09); gainontzeko haize-noranzkoek ez dute ia garrantzirik, ez
baitira inoiz ere urteko %6 baino gehiago. Barealdien portzentajea behaketen
%17,57koa da eta haize arinarena %62,7koa. Beraz, adieraz dezakegu eguraldi
apenas haizetsuko egunen portzentajea altua dela. Gertaera horrek azalpen erraza
du; izan ere, gaueko haize leunek funtzio garrantzitsua dute.
Haize arinak eta barealdiak alde batera utzita, nabarmentzekoa da haize oso
gogorrek (5 eta gehiagoko indardunek) duten garrantzia; izan ere, urteko
guztizkoaren %20,3 osatzen dute. Baiezta dezakegu ere, haize oso gogorrak edo
ekaitz-izaerakoak behaketen %4,77 direla.
EAE, Mendebaldeko haizeen ardatzarekiko hegoaldean egoteak, eragiten du
haizearen zirkulazio orokorrak urtaroen arabera ezberdintasun garrantzitsuak
edukitzea. Neguan, Hko haizeak nagusitzen dira; aldiz, udan, Itik datozenak
gailentzen dira. Horren arrazoia da neguan antizikloi kontinentalak Mko fluxu
orokorra IEra desbideratzen duela; horrenbestez, EAEren gaineko fluxua maiz Hkoa
edo HEkoa izaten da. Udan, berriz, Azoreetako Antizikloiaren eraginpean geratzen
gara eta Antizikloiaren ekialdeko bazterraren haizeak hartzen ditugu (Ikoak).
Urteko batez besteko abiadura 15,2 Km/h da. Nahiko balio apaltzat jo daiteke,
batez ere haize gogor eta oso gogorren portzentajea kontuan hartzen badugu.
Gertaera horrek azalpen erraza du; izan ere, urtean Iko haizeak nagusitzen dira,
eta horiek ahulak dira: batez beste 11,4 Km/h abiadurakoak. Aldiz, hego-haizeek
11,4 Km/h-ko abiadura dute batez beste eta 120 Km/h baino gehiagoko haizekadak
suerta daitezke.
Haizekada maximoak 100 Km/h gainditzen dituzte eta, batzuetan, 180 Km/h-z
gaineko balioak dira (184 Km/h 1982ko azaroan eta 187 Km/h 1975eko urtarrilean).
H eta HHEko haizeak nagusitu ziren.
Haizearen
abiadura eta maiztasuna Igeldon
Velocidad
= Abiadura
Frecuencia
= Maiztasuna
5.- SAILKAPEN KLIMATIKOA
Papadakisek proposatutako sailkapen klimatikoaren arabera (1966) eta eremu
apaletan egon ohi den negu-motari jarraiki, Av taldean sailkatuko dugu. Uda-motari
dagokionez, ingurune hau O (arroza) dela sailkatu dezakegu. Balio horien
konbinazioa ikusita, baiezta dezakegu erregimen termikoa Kontinental Epel
Beroa dela (CO/TE), eta hezetasun-erregimena, berriz, HU (hezea). Garbiketa-euria
816,2n kokatzen da eta urteko hezetasun-indizea 1,76koa da. Aldi berean,
erregimen termiko eta hezetasun-erregimen horiek konbinatuta, bertako klima
Kontinental Epel Beroa multzoan sailka dezakegu.
Aldiz, Köppen-ek proposatutako sailkapena erabiltzen badugu, ingurune
honetako klima, mesotermal hezetzat har daiteke (Cfb). Klima epela da, urtaro
lehorrik gabe eta prezipitazioak ondo sakabanatuta daude urtean, maximoa argi
eta garbi udazken-neguan izanik eta minimoa, berriz, udan. Neguak suabeak dira
eta ez dago hilabeterik 7ºC-tik behera; alegia, ezin da esan hilabete hotzik
dagoenik. Uda suabea eta euri gutxikoa da, nahiz eta aire-masa bero eta
lehorreko inbasioak ugari samarrak diren, baita foëhn efektua eta ekaitz-prozesuak
ere. Neguan, halaber, aire polar kontinentaleko inbasioek hotz-bolada biziak
ekar ditzakete, tenperaturak 0ºCtik behera ere jaitsiz.
6.- LURRAZPIKO ETA GAINAZALEKO URAK
Ikuspuntu hidrogeologiko batetik, ikertutako ingurunea Azpeitia-Mutriku
makrounitateko zati da. Ingurunearen ezaugarri litoestruktural berezietan
oinarrituta, 4 unitate hidrogeologiko bereiz ditzakegu, guztira 45 Km2ko
azalerakoak, eta bere batez besteko baliabideak urteko 38 Hm kubiko dira.
Erlo-Arno unitatea eratzen duen ingurunea Debaren arroko zati bat da, eta
Izarraitz mendiaren eta Mutrikuren ingurumarien artean dago. Hidrogeologiaren
aldetik, Deba eta Urola ibaien arroetan dago sartuta. Karst egiturako inguruneak
36 Km2ko azalera hartzen du (arroak 56 Km2 ditu) eta konplexu urgondarreko tarte
argilitikoek eta konplexu gainurgondarrerako trantsizio-faziesek mugatzen dute.
Substratu iragazgaitza Purbeck-Weald konplexuko material buztintsuek osatzen
dute, edo konplexu urgondarreko tarte argilitiko eta margatsuek. Aldi berean,
Erlo-Arno unitatea bi azpiunitatetan bereiz daiteke: Erlo eta Lastur-Arno.
Lastur-Arno azpiunitateak Ugarteberri eta Olatz auzoaren arteko hedadura du.
Deba ibaiak, azpiunitatea erdialdetik zeharkatzen du, kota topografiko
txikieneko eremua izanik (4 eta 15 m artekoa), eta multzo osoa bi sektoretan
banatzen du: Ipar Lastur-Arno (Debaren ezkerraldea) eta Hego Lastur-Arno (eskuinaldea).
Hego Lastur-Arnon karstifikatuak izan daitezkeen azaleratzeek 29 Km2 hartzen
dituzte eta, ia esklusiban, arrezife-kareharri urgondarrez osatuta daude.
Kanpoko ingurunea, unitatea elikatzen duten iragazkortasun txikiko materialez
osatutakoa, 22 Km2 ingurukoa da.
Egituraren aldetik, material horiek Tolosa-Arnoko antiklinorioaren zatia dira
(HE-IM). Antiklinorioa, IM-HE eta HM-IE norabide orokorreko tolestura-segida
batek osatzen du. Aldi berean, multzo guztia HE-IM eta HM-IE norabideko
hausturen eraginpean dago. Hain zuzen arrakala gehieneko inguruneetan garatu
dira karst forma osatuenak.
Lurrazpiko zirkulazioa, ahuldade-zonen (hausturak, kontaktuak etab.) aldeko
karst-prozesuek kontrolatzen dute eta berau gertatzen da hodi zabaletan (elkarrengandik
banakatutakoak), edo elkar lotutako arrakala txiki eta sarbide gabekoetan.
Lasturko Mendigunean drainatutako bolumen handiena, lehen deskribatutako hodi
handien bidez burutzen da. Sare horiei lotuta, emari nabarmeneko iturburuak
sortzen dira, erregimen nahiko aldakorrekoak diren arren. Haustura txikiek
erregulaziorako balio dute, iturburuen oinarrizko emaria mantentzen laguntzen
dutelako 10 eta 50 l/s artean egon daitezkeen ekarpenen bidez (Carreras et al.;
1987).
Laburbilduz, adieraz dezakegu Lasturko Mendigunea funtzionamendu autonomoa
duten hainbat ataletan banatuta dagoela. Dena den, beharbada atalkatze hori ez
da existitzen arrakala txikien sarean; izan ere, mendigunearen hainbat sektore
lotzen dituen egitura osa dezake. Edonola ere, mendigunearen drainatze-bolumen
handiena, emari nabarmenagoko iturburuak eratzen dituzten lehenengo sare-motari
dagokio, erregimen oso aldakorrekoak izan arren.
Hainbat erakundek (GE Eibar, GE Morkaiko, GERS, Euroestudios...) burututako
trazatu-entseguen (fluoreszeina sodikoa) emaitzek berretsi egiten dute
lurrazpiko fluxuaren noranzkoa Deba ibairantz dela (HE-IM) eta bere eskuinaldean
kokatutako iturburuek Lasturko Mendigunea drainatzen dutela. Zirkulazio-abiadurak
10 Km/h eta 255 Km/h artekoak dira gutxi gorabehera.
Mendigunea drainatzen duten ituruburuak Deba ibaiaren inguruan kokatzen dira.
Horietatik guztietatik, Sasiola eta Tantorta iturburuak nabarmendu daitezke
(Deba urez hornitzen dutenak). Agorraldian, 20 eta 30 l/s-ko emaria dute
hurrenez hurren, baita hazkunde nabarmena betetze-sasoietan ere. Mendaro aldean,
Malako iturriak daude, eta horien emariak 15 l/s-koak dira. Mendaroren Hn,
Kilimon haranean, sasoian sasoiko iturburuak eta iturburu iraunkorrak daude
altuera ezberdinetan kokatuta.
Iturburu horiez gain, badaude lausoagoak diren beste batzuk eta, horietan,
emariak 1 eta 10 l/s-koak dira. Kasu guztietan, kaltzio-ur bikarbonatatuak dira,
ia mineraldu gabeak edo moderatuki mineralduak, eta giza kontsumorako onak dira,
nahiz eta baliabide erabilgarrien %5 besterik ez den aprobetxatzen.
Lasturko Mendigunea karst egiturako akuifero iragazkorra da bere
arrakalengatik eta karstifikazioagatik, funtzionamendu librekoa da. Faziesen
alboko aldaketa ugariek eta multzo karbonatatuari eragiten dioten hausturek,
ekartzen dute azpiunitate guztia elkarrengandik bikain banakatutako sektoretan
edo sekziotan atalkatzea.
HEGO LASTUR-ARNO UNITATEARI BURUZKO BALANTZEA
|
SEKTOREA |
Azalera |
Sarrerak Hm/urte |
Irteerak Hm/urte |
|
Km2
|
Iragazk |
Beste |
Agerikoak |
Ezkutuan |
Kilimon |
13,5 |
11,5 |
1 |
12,5 |
|
Eskuinaldea Kilimon Salbu |
23,8 |
20,2 |
|
9 |
11 |
Guztira |
37,5 |
31,7 |
1 |
21,5 |
11 |
Según Carreras et al. (1987) = Carreras et al. (1987)
|
Unitatearen elikatzeak sorburua du material iragazkorren gaineko
prezipitazioen iragazketa zuzenean eta aldameneko arroen ekarpenetan, horien
urak erabat iragazten baitira sarbegien bidez. Irteerak, beti, iturburuetan
zehar eta Debaren ibai-emarirako ekarpen zuzenaren bidez egiten dira.
Funcionamiento
hidraúlico = Funtzionamendu hidraulikoa
Leyenda
= Legenda
Calizas
urgonianas = Kareharri urgondarrak
Unidades
hidrogeologicas de drenaje = Drainatze-unitate hidrogeologikoak
Contacto
con imp. muro = Kontaktua behealdeko iragazgaitzearekin
Contacto
con imp. tech = Kontaktua sabaiko iragazgaitzearekin
Límite
Unidades Hidrog. = Unitate Hidrogeologikoen Muga
Flujo
subterraneo = Lurrazpiko fluxua
Flujo
subterraneo probable = Litekeen Lurrazpiko Fluxua
Sumidero
= Sarbegia
Surgencia
= Iturbegia
Cantera
Duquesa = Duquesa Harrobia |
7.- LANDAREDIA
Lasturko ibarrean ondorengo landaredi-eraketak bereiz daitezke:
7.1.- Koniferen basoberritzeak
Zur-aprobetxamendurako bi eraketa daude eta horietako bakoitza espezie nagusi
ezberdin bat du:
- Laritz-saila:
Jada zurgai izateko adinean dagoen saila da. Bertan, soilgune zabalak ikus
daitezke; izan ere, espazio horiek merkataritza-intereseko espeziearen hazkunde-fasean
behin eta berriz soildu dira. Koniferen dentsitate eskasaren ondorioz, zuhaixka-
eta belar-geruza oparo bat garatu da.
Zuhaitz-geruzan, tamaina handiko laritz-aleak nagusitzen dira (Larix
kaempferi) eta, horiekin batera, planta handiko pago-ale batzuk daude (Fagus
sylvatica).
Zuhaixka- eta zuhaizpe-geruza hurrondoek (Corylus avellana),
gaztainondoek (Castanea sativa) eta elorri beltzek (Prunus spinosa)
osatzen dute. Geruza horretan bertan, nahiz eta kopuru txikiagoan, badaude ere
iparraldeko elorri zuriak (Crataegus monogyna), ereinotzak (Laurus
nobilis) eta txilar zuriak (Erica lusitanica).
Zuhaizpe-geruza osatzen dute zuhaixka- eta zuhaizpe-geruzan ugari diren
espezieen ale gazteek eta, gainera, erratzek (Ruscus aculeatus),
txilarrek (Erica sp.) zein laharrek (Rubus gr. ulmifolius).
Argia hobe hel daitekeen tokietan, belar-geruza unadetan agertzen da, eta
ondorengoek osatzen dute: Polystichum setiferum iratzeak (enborretan eta
arroketako pitzaduretan garatzen den haritz-iratzea edo Polypodium vulgare),
orrazi-iratzeak (Blechnum spicant), xardin-belar beltzak (Asplenium
trichomanes), iturri-belar beltzak (Asplenium adiantum-nigrum),
iturri-belar zuriak (Asplenium ruta-muraria), San Jose loreak (Primula
sp.), suge-belarrak (Arum maculatum), San Robertoren zaingorriak (Geranium
robertianum), harrautsiak (Saxifraga hirsuta subsp. hirsuta), Galium
sp., marrubiak (Fragaria vesca), mingotsak (Oxalis sp.),
lurzoruaren gainean ia etengabeko ehuna eratzen, Vicia sp., orkatx
arruntak (Hypericum androsemum), asunak (Urtica dioica), otsababa
emeak (Helleborus viridis subsp. occidentalis), otxar basatiak (Rubia
peregrina), Brachypodium sylavaticum subsp. sylvaticum eta Crachypodium
pinnatum lastodunak, eta arraukak (Festuca gr. rubra).
Aipatu behar da, halaber, goroldio-geruza garrantzitsu bat, harkaitz
azaleratuen oinarri eta bihurguneetan tamaina handiko kuxinak eratzen dituena.
Espezie igokarien artean, agertzen dira huntz arruntak (Hedera helix),
arkasatsak (Smilax aspera) eta apomahatsak (Tamus communis).
Horiek guztiak garatzen dira hala zuhaitz eta zuhaixketan nola lurzoruan
azaleratutako harkaitzetan.
- Intsinis pinuen basoberritzeak
Zurgai izateko adinean dauden aleak dira hauek ere, oso tartekatuak
soilketengatik. Horregatik, kasu honetan ere ikusi da laritzarenean bezala
garatzen direla zuhaixkape-, zuhaixka- eta belar-geruzak, nahiz eta ez den
ezagutzen zuhaitz-geruzan pagoak daudenik (Fagus sylvatica); izan ere,
intsinis pinua (Pinus radiata) da jaun eta jabe. Gainera, zuhaixka-geruzan
egiaztatu da hurrondoak (Corylus avellana) argi eta garbi nagusitzen
direla eta astigarrak badaudela (Acer campestre). Geruza horretan bertan
antzeman denez, elorri beltzaren ugaritasunak (Prunus spinosa) behera
egin du eta urki ale sakabanatuak agertu dira (Betula celtiberica).
Belarren artean Brachypodium sylvaticum subsp. sylvaticum nagusitzen
da, eta nabarmentzekoa da haritza kankudunen (Quercus robur) kimu txikiak
daudela.
7.2.- Baso mistoa
Baso mistoa, Lasturko ibarra inguratzen duten hegaletan dago sakabanatuta.
Zuhaitz-geruza ondorengoek osatzen dute: haritz kankudunak (Quercus robur),
pagoak (Fagus) eta urkiak (Betula celtiberica). Zuhaizpe- eta
zuhaixkape-geruzan, berriz, nagusitzen dira sahats ilunak (Salix atrocinerea),
haritz kankudunak (Quercus robur), gaztainondoak (Castanea sativa),
urkiak (Betula celtiberica) eta hurrondoak (Corylus avellana).
Han-hemenka, aurki daitezke elorri beltzak (Prunus spinosa), elorri
zuriak (Crataegus monogyna), zumalakarrak (Frangula alnus), arteak
(Quercus ilex), gurbitzak (Arbustus unedo), urkiak (Betula
celtiberica) etab.
Zuhaixka-geruzan, zuhaizpe-geruzari buruz jada deskribatutako espezieen ale
gazteak daude. Belar-geruza urria da, gaztainondo eta haritzek utzitako orbela
oparoa baita, baina konifera-sailean geruza honi buruz aipatutako espezie
guztiak daude eta, gainera, iratze arrunta (Pteridium aquilinum).
Azkenik, aipatu beharrekoa da goroldio-geruza garrantzitsu bat, garapen
handikoa belarrarenarekin alderatuta, beharbada orbel ugariak emandako hezetasun-
eta argi-baldintza onak direla eta.
7.3.- Belarrak eta sastrakak
Zuhaixka-planta duten hainbat ale antzeman daitezke; hona: sahats ilunak (Salix
atrocinerea), hurrondoak (Corylus avellana), haritz kankudunak (Quercus
robur), urkiak (Betula celtiberica), elorri beltzak (Prunus
spinosa), iparraldeko elorri zuriak (Crataegus monogyna) oso
sakabanatuta, txilar zuriak (Erica lusitanica) eta txilarrak (Erica sp.),
Daboecia cantabrica eta laharrak (Rubus gr. ulmifolius).
Belar-geruzan Brachypodium pinnatum albitz-belarra nagusitzen da eta
tarteka agertzen dira iratze arrunteko (Pteridium aquilinum) eta orrazi-iratzeko
(Blechnum spicant, nahiko ugari) aleak, arraukak (Festuca gr. rubra),
orkatx arruntak (Hypericum androsemum), otondo-belarrak (Stachys
officinalis) eta harrautsiak (Saxifraga hirsuta subsp. hirsuta).
7.4.- Harkaitzak
Harkaitzen zuloguneetan landare-komunitate txikiak garatzen dira. Horietan,
zuhaixka-geruza ez da ia existitzen; aldiz, mota horretako aleak gainazalean
sakabanatuta edo tamaina handieneko harkaitzen ondoan egoten dira. Zuhaixka-espezien
artean ondorengoak daude: elorri beltzak (Prunus spinosa), hurrondoak (Corylus
avellana) eta sahats ilunak (Salix atrocinerea). Harkaitz azaleratuak
laharrez (Rubus gr. ulmifolius), huntz arruntez (Hedera helix),
arkasatsez (Smilax aspera) eta txilarrez (Erica sp.) estalita
daude neurri handi batean.
Beste ingurune batzuetan Brachypodium pinnatum albitz-belarrak
garatzen dira, baita arrauka- (Festuca gr. rubra) eta Agrostis sp-ale
batzuk ere. Gainera, aipatu behar dira San Robertoren zaingorriak (Geranium
robertianum), otxar basatiak (Rubia peregrina), suge-belarrak (Arum
maculatum), xardin-belar beltzak (Asplenium trichomanes) eta
harrautsiak (Saxifraga hirsuta subsp. hirsuta).
7.5.- Kota apaletako lastodun-komunitatea
Ausaz banatutako unaden zuhaixka-geruzak eratzen du. Unada horiek ondorengoek
osatzen dute: txilar zuriak (Erica lusitanica), elorri beltzak (Prunus
spinosa), iparraldeko elorri zuriak (Crataegus monogyna), ote zuriak (Ulex
europaeus subsp. europaeus), gurbitzak (Arbustus unedo) eta
pago batzuk (Fagus sylvatica). Belar-geruzan, albitz-belarrak (Brachypodium
pinnatum) nagusitzen dira; horien artean arrauka-belazeak (Festuca gr.
rubra) antzeman daitezke.
7.6.- Kota ertain eta altuetako lastodun-komunitatea
Eraketa hauek mendi-hegal ertain batzuk hartzen dituzte eta horietan
zuhaixka-geruza nagusitzen da, batez ere txilar zuriez (Erica lusitanica)
eta ote zuriez (Ulex europaeus subsp. europaeus) osatutakoa.
Zuhaixkape-geruzan, txilarrak (Erica sp.) eta laharrak (Rubus gr.
ulmifolius) aurkitu dira. Badaude, halaber, unada batzuk ondorengoek osatuta:
pagoak (Fagus sylvatica), haritz kankudunak (Quercus robur),
sahats ilunak (Salix atrocinerea), elorri zuriak (Crataegus monogyna)
eta elorri beltzak (Prunus spinosa).
Belar-geruzan, albitz-belarrak nagusitzen dira (Brachypodium pinnatum),
arraukak (Festuca gr. rubra) eta iratze arruntak (Pteridium aquilinum)
lagun dituztela. Oso sakabanatuta, otsababa emearen (Helleborus viridis subsp.
occidentalis), suge-belarraren (Arum maculatum) eta harrautsien (Saxifraga
hirsuta subsp. hirsuta) aleak antzeman dira.
Kota altuenetan espezie-aberastasun handiagoa dago, eta pagoen ale txiki
batzuk (Fagus sylvatica) zein, are sakabanatuago, arteak (Quercus ilex
subsp. ilex) aurkitu dira. Aurkitu dira, halaber, gorosti batzuk (Ilex
aquifolium). Kota hauetan, arraukak (Festuca gr. rubra) apur bat
ugariagoak dira, baita oteak eta txilar zuriak ere.
7.- KOSTALDEKO TARTEA
Lasturko ibarrerako bisita amaituta, kostako errepidetik joan gaitezke eta
San Telmoko hondartzan gelditu (Zumaia). Gaur egungo zabaldi bat da, 500.000
m2koa, eta itsasoak itxuratu du Goi Kretazeoko flysch-aren lepotik. Litologiaren
aldetik, tarte hau kareharri- eta marga-banku sail sendo batek osatuta dago.
Harea xehekoak dira, kolore gris argi, urdinxka eta berde horixkakoa. Multzo
osoak HE-IM norabide orokorreko sinklinorio bat marrazten du.
Topografiaren aldetik, gailur zapal eta malda pikoko muino batzuk
nabarmentzen dira, eta 30-40 m altuerako itsaslabar bertikalen bidez kostaldeko
espazioa mendean hartzen dute, berau atzerakada bizia izaten ari den arren.
Bestalde, Itxurun hondartza ikus dezakegu, baita ingurune horretan harkaitzen
ahuldadeak aprobetxatuz itsasoak eratutako kobazuloak ere.
Beste ingurune interesgarri bat Zarautz eta Orioko ibai-bokalearen artean
sortutakoa da. Ingurune hori material karetsu-margatsuz dago eratuta. Orio eta
Zarautz artean, materialak alderantziz daude jarrita eta arrakala-maila altua
da; era horretan, itsaslabar altuak (50-85 m-koak) eta abrasio-plataforma zabal
bat itxuratzea erraztu da.
|